Reforma 26. Kompas Jutra: Nowa era polskiej edukacji

W 2025 roku Polska staje u progu jednej z najbardziej przełomowych reform edukacyjnych w swojej historii. Reforma „Kompas Jutra”, której fundamentem jest nowelizacja ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw, wprowadza szereg zmian w kształceniu, mających na celu przygotowanie młodych ludzi do wyzwań współczesnego świata. Kluczowe dla tej reformy jest stworzenie systemu edukacji, który nie tylko przekazuje wiedzę, ale również rozwija kompetencje uczniów oraz angażuje ich w proces uczenia się poprzez działanie.

1. Kompas Jutra – nowa podstawa programowa

Podstawowym elementem reformy jest nowoczesna podstawa programowa. Zamiast tradycyjnego podejścia, które koncentrowało się głównie na zapamiętywaniu faktów, reforma stawia na efekty uczenia się i doświadczenia edukacyjne. Głównym celem nowego podejścia jest rozwój umiejętności praktycznych oraz kompetencji, które są niezbędne w życiu dorosłym. Uczniowie będą kształceni w sposób, który pozwoli im nie tylko na przyswajanie wiedzy, ale także na jej praktyczne wykorzystanie.

Nowa podstawa programowa opiera się na efektach uczenia się, co oznacza, że nauczyciele i uczniowie będą skupiać się na osiągnięciu konkretnych celów edukacyjnych, które są mierzalne i odnoszą się do praktycznego zastosowania wiedzy. W ramach reformy edukacja ma być bardziej zróżnicowana, włączając różnorodne metody nauczania, takie jak projekty, zadania praktyczne czy wycieczki edukacyjne, które umożliwią uczniom bezpośrednią interakcję z rzeczywistością.

2. Nauczanie przez działanie

Jednym z filarów reformy jest nauczanie przez działanie. Tradycyjny system edukacji, który opierał się głównie na wykładach i podręcznikach, nie wystarcza w dzisiejszym, szybko zmieniającym się świecie. Reforma zakłada, że uczniowie będą angażowani w różne aktywizujące formy nauki, takie jak prace projektowe, wycieczki, warsztaty, zadania praktyczne czy eksperymenty. Dzięki temu młodzi ludzie będą mogli wykorzystać zdobytą wiedzę w realnych sytuacjach życiowych, a także rozwijać umiejętności krytycznego myślenia, współpracy i rozwiązywania problemów. Taka forma edukacji nie tylko rozwija umiejętności poznawcze, ale także przygotowuje uczniów do wyzwań, które napotkają w dorosłym życiu, zarówno zawodowym, jak i osobistym.

3. Rozwój kompetencji uczniów

Reforma Kompas Jutra skupia się również na rozwoju kompetencji uczniów, co stanowi jedno z głównych założeń reformy. W dzisiejszym świecie wiedza teoretyczna przestaje wystarczać – umiejętności praktyczne, społeczne oraz cyfrowe stają się kluczowe.

Uczniowie będą zdobywać wiedzę, która będzie miała bezpośrednie przełożenie na ich codzienne życie – jak podejmować odpowiedzialne decyzje, dbać o zdrowie czy angażować się społecznie. Kompetencje miękkie, takie jak praca w grupie, rozwiązywanie konfliktów czy empatia, będą równie istotne, co umiejętności teoretyczne.

4. Zmiany w ocenie i egzaminach

Reforma systemu oceniania zakłada odejście od tradycyjnego modelu opartego głównie na ocenach liczbowych, na rzecz bardziej kompleksowego podejścia, które uwzględnia ocenę opisową oraz szczegółową informację zwrotną. Kluczowym elementem tej zmiany jest nacisk na ocenę opisową, która ma pomóc uczniom w lepszym zrozumieniu swoich mocnych stron oraz obszarów, nad którymi powinni jeszcze popracować. Celem reformy jest nie tylko ocena wyników ucznia, ale także dostarczenie mu wskazówek dotyczących dalszego rozwoju i poprawy.

Z kolei zmiany w systemie egzaminów ósmoklasisty i maturalnego, które wejdą w życie w 2031 roku, mają na celu zwiększenie przejrzystości oraz umożliwienie lepszego dostosowania wyników do rzeczywistych umiejętności uczniów. Zmiany te również mają na celu zmniejszenie stresu związanego z egzaminami, dając uczniom większą pewność siebie i poczucie, że są oceniani na podstawie swoich rzeczywistych kompetencji, a nie tylko wyników testów.

5. Kroki reformy i kalendarz wdrażania

Reforma Kompas Jutra ma charakter etapowy i będzie wprowadzana stopniowo. Przewidywany harmonogram zmian przedstawia się następująco:

·      Początek drogi: 1 września 2025 r. rozpoczęto wprowadzanie pierwszych zmian w ramach tej kompleksowej reformy. Do polskich szkół weszły nowe przedmioty – edukacja obywatelska i edukacja zdrowotna. Zmiany objeły także podstawę programową wychowania fizycznego.

·      1 września 2026: Zacznie obowiązywać nowa podstawa programowa w przedszkolach oraz w klasach 1 i 4 szkół podstawowych.

·      1 września 2027: Nowe podstawy programowe wejdą w życie w szkołach ponadpodstawowych.

·      2031: Pierwsze egzaminy ósmoklasisty i maturalne w nowej formule.

·      2032: Pierwsze egzaminy zawodowe w nowej formule.

6. Wsparcie dla nauczycieli

Reforma nie tylko zmienia sposób nauczania, ale również stawia na wspieranie nauczycieli. Zgodnie z nowymi założeniami, nauczyciele mają otrzymać dostęp do nowoczesnych narzędzi metodycznych, jak również będą mogli uczestniczyć w bezpłatnych szkoleniach oraz studiach podyplomowych, które umożliwią im lepsze przygotowanie do realizacji nowych podstaw programowych. Dzięki większej autonomii w pracy, nauczyciele będą mieli większą swobodę w dostosowywaniu metod nauczania do potrzeb swoich uczniów.

7. Profil Absolwenta i Absolwentki

Centralnym elementem reformy jest profil absolwenta i absolwentki, opracowany przez Instytut Badań Edukacyjnych. Jest to dokument, który precyzyjnie określa kompetencje, wiedzę i postawy, jakie powinien posiadać uczeń kończący dany etap edukacji – od przedszkola po szkołę podstawową.

Profil stanowi fundament nowej podstawy programowej, porządkując cele kształcenia w sposób zrozumiały dla nauczycieli, uczniów i rodziców. Kładzie nacisk na rozwój kompetencji nie tylko intelektualnych, ale również społecznych, emocjonalnych i cyfrowych. Dzięki temu uczniowie będą lepiej przygotowani do wyzwań współczesnego świata, ucząc się nie tylko teorii, ale i praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy w codziennym życiu. Profil absolwenta to także narzędzie, które pomaga w spójnej realizacji celów edukacyjnych na różnych etapach nauki.

8. Nowe technologie w edukacji

Reforma nie ogranicza się tylko do zmiany metod nauczania i podstawy programowej, ale także wprowadza nowoczesne technologie, które mają wspierać edukację w Polsce. W ramach reformy w polskich szkołach ma zostać zainstalowanych 12 tys. pracowni sztucznej inteligencji (AI) oraz 4 tys. pracowni STEM, dodatkowo szkoły otrzymają 735 tys. laptopów i tabletów, które będą wspierać naukę języków, programowania oraz umożliwią indywidualizację pracy z uczniem. Nowe technologie stanowią ważny element reformy, przygotowując młodzież do wyzwań cyfrowego świata i rozwijając kompetencje niezbędne w XXI wieku.

Podsumowanie

Reforma „Kompas Jutra” ma na celu wprowadzenie istotnych zmian w polskim systemie edukacyjnym, kładąc nacisk na rozwijanie umiejętności praktycznych, cyfrowych i społecznych uczniów oraz na wykorzystywanie nowoczesnych technologii. Choć zapowiada się jako krok w stronę nowoczesnej edukacji, wiąże się z wieloma wyzwaniami. Wymaga to m.in. przygotowania nauczycieli do nowych metod pracy oraz dostosowania infrastruktury szkół do bardziej interaktywnego i praktycznego podejścia. Kluczowym elementem sukcesu reformy będzie systematyczne monitorowanie jej postępów i umiejętność elastycznego dostosowywania jej założeń do pojawiających się trudności. Jednocześnie, obserwując dotychczasowe działania Ministerstwa Edukacji Narodowej, pojawiają się wątpliwości co do kierunku, w którym zmierza polska edukacja. Krytycy reformy wskazują, że jej wdrożenie może prowadzić do osłabienia niezależności szkół i ograniczenia możliwości rozwoju uczniów. Istnieje również obawa, że choć reforma zapowiada innowacje, może zagrozić utracie tradycyjnych wartości edukacyjnych.

‍

Źródła

Ministerstwo Edukacji Narodowej https://www.gov.pl/web/edukacja/wiadomosci, data publikacji 09.07.2025.

Ministerstwo Edukacji Narodowej https://www.gov.pl/web/edukacja/wiadomosci?page=4&size=10, data publikacji 08.10.2025.

Ministerstwo Edukacji Narodowej https://www.gov.pl/web/edukacja/wiadomosci, data publikacji 05.11.2025.

https://reforma26.men.gov.pl/.

‍