Nowa ocena funkcjonalna ucznia: rewolucja w orzeczeniach i opiniach poradni psychologiczno-pedagogicznych

Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) opublikowało projekt nowego rozporządzenia, które przewiduje istotne zmiany w zasadach wydawania orzeczeń i opinii przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Celem wprowadzonych modyfikacji jest uproszczenie procesu diagnostycznego oraz lepsze dopasowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb uczniów, zwłaszcza tych, którzy wymagają specjalistycznej opieki edukacyjnej i terapeutycznej. Kluczową nowością jest wprowadzenie obowiązkowej oceny funkcjonalnej ucznia, która ma na celu precyzyjniejsze diagnozowanie potrzeb uczniów i planowanie odpowiedniego wsparcia. Nowe przepisy mają odpowiedzieć na rosnące wyzwania w systemie edukacji oraz usprawnić proces orzekania.

1. Wzrost liczby uczniów wymagających wsparcia – potrzebna zmiana systemu

Zgodnie z danymi Systemu Informacji Oświatowej, liczba uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego wzrasta z roku na rok, co stanowi wyraźny sygnał o rosnących wyzwaniach w polskim systemie edukacji. Każde kolejne lata przynoszą wzrost liczby dzieci wymagających specjalistycznej pomocy. Taki trend wskazuje na konieczność pilnej modernizacji systemu orzeczniczego, który w wielu przypadkach nie nadąża za rosnącym zapotrzebowaniem. Wydłużający się czas oczekiwania na orzeczenia i ograniczona dostępność wsparcia dla dzieci pogłębiają trudności, z jakimi borykają się rodziny i placówki edukacyjne.

W odpowiedzi na te trudności, Ministerstwo Edukacji opracowało projekt rozporządzenia, który ma na celu poprawienie jakości i dostępności usług diagnostycznych oraz orzeczniczych. Wprowadzenie oceny funkcjonalnej ma na celu dokładniejsze zrozumienie potrzeb ucznia i dostosowanie do nich odpowiednich metod nauczania oraz wsparcia terapeutycznego.

2. Nowości w procedurach orzeczniczych: ocena funkcjonalna na pierwszym miejscu

Centralnym punktem nowego rozporządzenia jest wprowadzenie obowiązkowej oceny funkcjonalnej ucznia, która będzie kluczowa przy wydawaniu orzeczeń i opinii. W ramach tej oceny zespoły orzekające będą musiały uwzględnić nie tylko trudności ucznia, ale także jego mocne strony, uzdolnienia oraz efekty dotychczasowego wsparcia. Takie podejście umożliwia bardziej całościowe podejście do potrzeb dziecka, co ma poprawić jakość oferowanego wsparcia edukacyjnego.

Ocena funkcjonalna będzie wymagała od szkół i przedszkoli aktywnego uczestnictwa w procesie diagnostycznym. Nauczyciele będą zobowiązani do dostarczenia szczegółowych informacji na temat funkcjonowania ucznia w środowisku szkolnym lub przedszkolnym, w tym opisów trudności, mocnych stron, działań wspierających oraz efektów dotychczasowej pomocy. To z kolei pozwoli zespołom orzekającym na dokładniejsze dopasowanie form wsparcia, które będą bardziej odpowiadały rzeczywistym potrzebom dziecka.

Nowe przepisy wprowadzają również bardziej zróżnicowane podejście do diagnozy dzieci, szczególnie tych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, wadami słuchu i wzroku. W orzeczeniach będzie trzeba uwzględnić wszystkie możliwe formy kształcenia, począwszy od tej najkorzystniejszej, biorąc pod uwagę zasoby szkoły i potrzeby dziecka. Ważnym elementem będzie również uwzględnianie barier środowiskowych, takich jak trudności w komunikacji czy dostosowanie przestrzeni do potrzeb ucznia.

3. Większa dostępność orzeczeń i uproszczenie procedur

Nowe przepisy przewidują również znaczne ułatwienia w dostępie do orzeczeń i opinii. Dotychczas dzieci z autyzmem, zespołem Aspergera, a także dzieci z wadami wzroku czy słuchu mogły uzyskać orzeczenie tylko w wybranych poradniach specjalistycznych. Projektowane przepisy przewidują, że każda publiczna poradnia psychologiczno-pedagogiczna według rejonizacji będzie mogła wydawać orzeczenia dla tych grup, co ma zwiększyć dostępność wsparcia oraz skrócić czas oczekiwania na dokumenty. Dzięki temu rodziny będą mogły szybciej uzyskać pomoc, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci, które wymagają szybkiego wsparcia.

Nowością jest również wprowadzenie możliwości składania wniosków o orzeczenia elektronicznie. To rozwiązanie ma na celu uproszczenie procedury wnioskowania, umożliwiając rodzicom szybkie złożenie dokumentów online, co jest bardziej wygodne i efektywne. W przypadku braków w dokumentacji, przewodniczący zespołu będzie mógł wezwać rodziców do uzupełnienia dokumentów w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wezwania, co pozwoli uniknąć opóźnień w procesie orzekania.

4. Elastyczność składów zespołów orzekających

Kolejną ważną zmianą jest zwiększenie elastyczności w składach zespołów orzekających. Dotychczas obecność lekarza w składzie była obligatoryjna, teraz przewodniczący zespołu będzie miał możliwość decydowania, kiedy udział lekarza jest niezbędny. Takie podejście pozwoli na lepsze dostosowanie składu zespołu do indywidualnych potrzeb ucznia. Zespoły orzekające będą mogły włączać innych specjalistów, takich jak tyflopedagog, suropedagog, logopeda, fizjoterapeuta, psychoterapeuta uzależnień lub inne osoby posiadające kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej, jeżeli ich udział w pracach zespołu jest niezbędny. Tego typu elastyczność w składach ma na celu lepszą diagnozę i dostosowanie form wsparcia, zwłaszcza w przypadkach dzieci z nietypowymi potrzebami edukacyjnymi.

5. Wsparcie dla dzieci z mniejszości narodowych i barierami językowymi

Projekt nowego rozporządzenia kładzie szczególny nacisk na dzieci z mniejszości narodowych i etnicznych, a także tych, którzy nie posługują się językiem polskim lub znają go w stopniu niewystarczającym do skutecznego korzystania z edukacji. W takich przypadkach poradnie będą zobowiązane do stosowania diagnostyki kulturowo neutralnej oraz niewerbalnej, aby zapewnić rzetelną ocenę, niezależnie od pochodzenia dziecka. W procesie diagnostycznym możliwe będzie także włączenie asystentów, co ma ułatwić komunikację i zapewnić pełną diagnozę, która uwzględnia specyficzne potrzeby dzieci z różnych środowisk.

Dzięki temu rozwiązaniu dzieci z różnych kultur i z trudnościami językowymi będą mogły otrzymać odpowiednie wsparcie. Proces orzekania będzie bardziej elastyczny i dostosowany do indywidualnych potrzeb uczniów, co pomoże w lepszej integracji społecznej oraz edukacyjnej.

6. Wprowadzenie zasady oświadczenia o braku podpisu drugiego rodzica

Zgodnie z nowymi regulacjami, w przypadku, gdy jeden z rodziców nie podpisuje wniosku o orzeczenie, drugi rodzic będzie zobowiązany do złożenia odpowiedniego oświadczenia wskazującego przyczynę braku podpisu. To rozwiązanie ma na celu uniknięcie opóźnień związanych z konfliktami rodzinnymi oraz zapewnienie ciągłości procedury. Dzięki temu proces orzekania nie będzie wstrzymywany z powodów formalnych, co pozwoli na szybsze uzyskanie dokumentów.

7. Zaktualizowane terminy w procedurze odwoławczej

Wnioskodawca ma prawo wnieść odwołanie od orzeczenia do kuratora oświaty, za pośrednictwem zespołu, który wydał orzeczenie. Termin na odwołanie wynosi 14 dni od dnia jego doręczenia. Zgodnie z nowymi przepisami, kurator oświaty ma wydłużony czas na podjęcie decyzji, rozpatruje odwołanie w terminie 21 dniod jego otrzymania, podczas gdy wcześniejsze regulacje przewidywały termin 14 dni. Kurator oświaty ma obowiązek poinformować wnioskodawcę o przewidywanym terminie rozpatrzenia odwołania.

8. Przyszłe wdrożenie zmian

Projekt nowego rozporządzenia przewiduje stopniowe wprowadzenie zmian. Część przepisów wejdzie w życie w 2025 roku, a pełne wdrożenie, w tym obowiązkowe szkolenia dla pracowników poradni i nauczycieli, zakończy się do września 2026 roku. W tym czasie poradnie będą musiały dostosować swoje procedury do nowych wymogów, w tym wprowadzić elektroniczny obieg dokumentów oraz nowe wzory orzeczeń i opinii. Z kolei szkoły i przedszkola będą zobowiązane do przygotowania się do wprowadzenia kompleksowej oceny funkcjonalnej uczniów, co oznacza konieczność intensyfikacji współpracy z poradniami.

Podsumowanie

Projekt nowego rozporządzenia to krok w stronę usprawnienia systemu orzeczniczego w Polsce, który ma na celu lepsze dopasowanie wsparcia do indywidualnych potrzeb uczniów, a także poprawę dostępności usług diagnostycznych. Wprowadzenie obowiązkowej oceny funkcjonalnej ucznia i większa elastyczność w składach zespołów orzekających mają na celu zapewnienie bardziej trafnych i spersonalizowanych decyzji orzeczniczych. Nowe przepisy, jeśli wejdą w życie, z pewnością przyczynią się do poprawy jakości edukacji dzieci wymagających wsparcia, zarówno w zakresie kształcenia specjalnego, jak i indywidualnego nauczania.

Źródła

Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (projekt z 1 sierpnia 2025 r.).

https://www.sejm.gov.pl/INT10.nsf/klucz/ATTD6RHWF/$FILE/i02962-o1.pdf

‍