Dotacje na kształcenie specjalne: Jak efektywnie wykorzystać fundusze na wsparcie uczniów z różnymi potrzebami edukacyjnymi

W polskim systemie edukacyjnym uczniowie z różnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniowie z niepełnosprawnościami, mają prawo do specjalistycznego wsparcia, które umożliwia im pełne uczestnictwo w procesie nauczania. Aby to wsparcie mogło być realizowane, placówki oświatowe otrzymują dotacje na kształcenie specjalne. Fundusze te są przeznaczone na szereg działań, które poprawiają jakość edukacji dzieci z trudnościami w nauce i umożliwiają im skuteczne pokonywanie barier edukacyjnych. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak można wykorzystać dotacje na kształcenie specjalne oraz jakie są zasady rozliczania tych środków.

Przeznaczenie dotacji na kształcenie specjalne

Zgodnie z art. 35 ust. 4 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, dotacja może zostać przeznaczona wyłącznie na pokrycie wydatków bezpośrednio związanych z realizacją zadań w zakresie organizacji kształcenia specjalnego oraz na organizację zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Jednocześnie, w świetle art. 35 ust. 5 powołanej ustawy, dopuszcza się możliwość finansowania z dotacji również innych kosztów - „pozostałych” ponoszonych w ramach realizacji zadań z zakresu kształcenia, wychowania i opieki, w tym kształcenia specjalnego oraz działań w obszarze profilaktyki społecznej.

Dla ucznia objętego kształceniem specjalnym dokonuje się odpowiedniego dostosowania programu wychowania przedszkolnego oraz programu nauczania, biorąc pod uwagę jego indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne, a także możliwości psychofizyczne. Dostosowanie to realizowane jest na podstawie indywidualnie opracowanego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET-u), który uwzględnia rekomendacje zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego.

W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności organizowane jest kształcenie i wychowanie, które uwzględniając indywidualne potrzeby, umożliwia naukę w dostosowanym zakresie, wspiera rozwój zaburzonych funkcji, obejmuje działania rewalidacyjne i resocjalizacyjne, a także zapewnia odpowiednią pomoc specjalistyczną oraz opiekę.

Poniżej opis kilku głównych obszarów, na które można przeznaczyć dotację.

1. Zakup pomocy dydaktycznych i specjalistycznych

Ważnym elementem wspierającym uczniów z kształceniem specjalnym jest zakup odpowiednich pomocy dydaktycznych, które są dostosowane do potrzeb uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W zależności od rodzaju potrzeb, mogą to być m.in.:

a)    Pomoce dydaktyczne dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną np.: tablice interaktywne, programy multimedialne.

b)     Pomoce dydaktyczne dla uczniów z zaburzeniami rozwoju mowy (dysfazja, afazja) np.: specjalistyczne zestawy słuchawek, tablety z aplikacjami AAC / komunikatory elektroniczne.

c)     Pomoce dydaktyczne dla uczniów z autyzmem np.: programy multimedialne, sensoryczne materiały edukacyjne.

d)    Pomoce dydaktyczne dla uczniów z niepełnosprawnością ruchową np.: pulpity regulowane, urządzenia wspierające proces pisania.

e)    Pomoc dydaktyczne dla uczniów z wadami wzroku np.: książki i materiały w brajlu, lupy elektroniczne.

f)     Pomoce dydaktyczne dla uczniów z wadami słuchu np.: tablice interaktywne z ekranem dotykowym, wibrujące zabawki edukacyjne.

2. Zatrudnienie specjalistów i pozostałej kadry

Jednym z kluczowych aspektów efektywnego wsparcia uczniów z kształceniem specjalnym jest obecność wykwalifikowanych specjalistów, którzy będą w stanie dostarczyć im indywidualną pomoc. Dotacja może zostać przeznaczona na pokrycie kosztów zatrudnienia:

a)    Pedagogów

b)    Pedagogów specjalnych

c)     Logopedów  

d)    Terapeutów pedagogicznych

e)    Psychologów

f)     Nauczycieli wspomagających

g)     Pomocy nauczyciela

3. Dostosowanie infrastruktury przedszkolnej

Przedszkole, które otrzymuje dotacje na kształcenie specjalne, może je także wykorzystać na dostosowanie infrastruktury do potrzeb uczniów z niepełnosprawnościami. Wśród działań, które mogą być sfinansowane ze środków dotacyjnych, znajdują się m.in.:

a)    Usuwanie barier architektonicznych – np. montaż podjazdów, umożliwiających dostęp do budynku osobom z niepełnosprawnościami.

b)    Dostosowanie toalet – do potrzeb uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności, np. montaż uchwytów, szerszych drzwi czy specjalistycznych urządzeń sanitarnych.

c)     Dostosowanie sal lekcyjnych – np. poprzez zamontowanie specjalistycznych krzeseł, biurek, urządzeń do terapii.

d)    Dostosowanie pozostałych części budynku – np. poprzez zamontowanie poręczy, eliminację progów lub dodanie oznaczeń Braille’a.

4. Organizacja zajęć terapeutycznych i rehabilitacyjnych

Dotacja na kształcenie specjalne może także wspierać organizowanie różnego rodzaju zajęć terapeutycznych, które pomagają uczniom w rozwijaniu umiejętności społecznych, emocjonalnych i motorycznych. Przykłady takich zajęć to:

a)    Zajęcia rewalidacyjne

b)    Zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

c)     Zajęcia z terapii sensorycznej

d)    Zajęcia treningu umiejętności społecznych

e)    Zajęcia z rehabilitacji ruchowej

Koszty wspólne i zasady ich rozliczania

W przypadku placówek otrzymujących dotacje na dzieci zdrowe oraz na dzieci objęte kształceniem specjalnym, kluczowe znaczenie ma prawidłowe rozdzielenie kosztów wspólnych pomiędzy te dwie grupy. Dotyczy to wydatków, które służą funkcjonowaniu całej jednostki, jak np. koszty mediów, czynszu czy wynagrodzenia personelu administracyjnego. Wybór metody rozliczania kosztów wspólnych powinien uwzględniać zarówno specyfikę organizacyjną placówki, jak i realne proporcje korzystania z zasobów.

Jednym ze sposobów oszacowania wydatków związanych z realizacją kształcenia specjalnego może być przyjęcie proporcji liczby dzieci posiadających orzeczenia do całkowitej liczby uczniów w danej jednostce. Kolejnym sposobem może być proporcja powierzchni np. w przypadku, gdy w jednym budynku mieści się przedszkole oraz żłobek. Należy jednak podkreślić, że wybór konkretnej metody powinien być dostosowany do charakteru i organizacji pracy danej placówki.

Wskazane jest więc opracowanie własnego sposobu wyliczeń, który zostanie ujęty w dokumentach wewnętrznych, np. w regulaminie. Takie rozwiązanie pomoże uniknąć niejednoznaczności i ewentualnych sporów na etapie kontroli czy rozliczeń. Jednocześnie dopuszcza się zastosowanie innego podejścia, o ile będzie ono adekwatne do specyfiki funkcjonowania danej jednostki.

Odpowiedni sposób rozliczania pozwala na sprawiedliwe i zgodne z przepisami gospodarowanie środkami dotacyjnymi, zapewniając jednocześnie ich efektywne wykorzystanie w celu wsparcia edukacji uczniów z kształceniem specjalnym.

Podsumowanie

Dotacje na kształcenie specjalne stanowią nieocenione wsparcie w tworzeniu równego dostępu do edukacji dla uczniów z różnymi potrzebami. Dzięki nim placówki oświatowe mogą inwestować w odpowiednie pomoce dydaktyczne, zatrudniać specjalistów, dostosowywać infrastrukturę oraz organizować dodatkowe zajęcia wspierające rozwój uczniów. Aby jednak w pełni wykorzystać potencjał tych środków, niezwykle ważne jest ich prawidłowe rozliczanie i transparentne zarządzanie kosztami wspólnymi.

W tym celu warto skorzystać z modułu rozliczeń dotacji ELF EDU® - nowoczesnego narzędzia, które upraszcza procesy administracyjne oraz pomaga prowadzić przejrzystą ewidencję wydatków. Dzięki intuicyjnemu interfejsowi rozliczanie dotacji staje się prostsze, szybsze i bardziej wiarygodne, a Ty możesz skupić się na tym, co najważniejsze – wspieraniu rozwoju uczniów.

Źródła

Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U.2025.439).

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U.2024.737).

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U.2024.986).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U.2023.1798).

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym

Warchoł-Biedermann K., Realizacja orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego i pomocy

psychologiczno- pedagogicznej w pytaniach i odpowiedziach, FUNDACJA NIE WIDAĆ PO MNIE 2023.

Przedszkole bez barier? Jednak nie dla wszystkich dzieci, https://www.niepelnosprawni.pl/edukacja/, data publikacji 03.03.2025.

Anna Parakiewicz, Trening umiejętności społecznych jako forma zajęć rozwijających kluczowe kompetencje społeczne, https://terapiaspecjalna.pl/, data aktualizacji 16 września 2024.

‍